Katarzyna Mamzer

Jak walczyć ze smogiem?

Wraz z rozpoczęciem sezonu grzewczego rokrocznie, jak bumerang, powraca temat smogu. Rutynowym staje się  sprawdzanie jakości powietrza, zamykanie okien, uruchamianie oczyszczaczy, narzekanie na kopciuchy. Dlaczego nie możemy rozwiązać tego problemu raz na zawsze? Jak walczyć ze smogiem, żeby wreszcie się go pozbyć? 

Czym jest smog?

Wydawałoby się, że skoro media wałkują temat smogu co roku, to każdy powinien wiedzieć już czym on jest. Wciąż jednak nie wszyscy orientują się, co wchodzi w jego skład, jak powstaje oraz dlaczego jest taki groźny.

Według wikipedii smog to “zjawisko atmosferyczne powstałe w wyniku wymieszania się mgły z dymem i spalinami” [1]. Warto uszczegółowić, że w skład “polskiego smogu” wchodzą głównie tlenki węgla, azotu i siarki, najbardziej szkodliwe pyły PM10 oraz PM2,5, a także benzo(a)piren. 

Skąd się bierze smog?

Według danych raportu GUS “Ochrona środowiska 2020” głównym źródłem emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzenia antropogenicznego w 2018 r. były źródła stacjonarne. Chodzi między innymi o procesy spalania paliw w sektorze energetycznym, przemyśle i małych źródłach spalania (głównie gospodarstwach domowych) oraz transport [2]. 

Na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, że za smog odpowiada głównie przemysł. Nic bardziej mylnego. Okazuje się, że gospodarstwa domowe przodują w emisji szkodliwych pyłów, a prawie 40% emisji tlenku azotu pochodzi z transportu. Z kolei zanieczyszczenie tlenkiem węgla w 2018 r. miało swoje źródło głównie w spalaniu paliw w gospodarstwach domowych, instytucjach, handlu i usługach. Były one łącznie odpowiedzialne za ponad 65% całkowitej emisji krajowej CO. [2]

Ubóstwo energetyczne

Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami podaje, że główną przyczyną zanieczyszczenia powietrza są procesy spalania poza przemysłem, czyli indywidualne ogrzewanie budynków mieszkalnych. Dlaczego tak się dzieje?

Według analiz Instytutu Badań Strukturalnych co ósmy Polak ma problem z opłatami  za ogrzewanie, ciepłą wodę i elektryczność. Ubóstwo energetyczne nie zawsze wiąże się jednak z ubóstwem dochodowym. Około miliona osób dotkniętych ubóstwem energetycznym popada w nie z powodu niskiej efektywności energetycznej budynków, w których mieszka. Problem ten dotyka głównie mieszkańców wsi, gdzie jest najwięcej starych, nieocieplonych domów, pozbawionych dostępu do sieci ciepłowniczej czy gazowej. W konsekwencji starają się oni maksymalnie obniżyć koszty ogrzewania, wykorzystując paliwo najniższej jakości, drewno czy w najgorszym wypadku śmieci [3].  

Infografika smog.
Źródła produkcji pyłu PM10 i benzo(a)pirenu.

Skutki smogu

Czy smog jest naprawdę taki groźny? Już na początku XX wieku udowodniono negatywny wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie i życie ludzkie. Wtedy to w wyniku tzw. Wielkiego Smogu Londyńskiego z 1952 roku odnotowano ok. 12 tys. przedwczesnych zgonów. 

Zdrowotne skutki smogu

Według danych Europejskiej Agencji Środowiska (European Environment Agency – EEA), od 79% do 86% mieszkańców Polski jest bezpośrednio narażonych na skutki zanieczyszczeń powietrza [4].Wpływają one na ludność Polski jeszcze przed ich urodzeniem i towarzyszą im przez całe życie, powodując słabą jakość życia i przedwczesne zgony.

Do głównych zdrowotnych skutków smogu należą:

  • choroby układu krążenia,
  • choroby układu oddechowego,
  • zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwór,
  • większa zapadalność na choroby układu nerwowego,
  • zwiększone ryzyko patologii ciąży. 

Ekonomiczne skutki smogu 

Zanieczyszczenie powietrza nie tylko wpływa na nasze zdrowie, ale ma również poważne skutki ekonomiczne. W oparciu o dane WHO naukowcy szacują, że smog kosztuje Polskę 13% PKB rocznie [5].

Więcej chorób przewlekłych i przedwczesnych śmierci spowodowanych smogiem ekonomicznie przekłada się m.in. na:

  • absencję w pracy,
  • nieefektywną alokację zasobów ludzkich,
  • ograniczenie przychodów z turystyki i rekreacji,
  • spadek wartości nieruchomości w zanieczyszczonych miastach.

Wpływ na środowisko

Jednak nie tylko ludzie cierpią na skutek smogu. Wpływa on niekorzystnie na wszystkie żywe organizmy i środowisko. Hamuje wzrost roślin, powoduje osłabieni kości, w tym zębów u zwierząt. Zanieczyszczenie powietrza przekłada się również bezpośrednio na niszczenie warstwy ozonowej oraz globalne ocieplenie klimatu

Jak walczyć ze smogiem na “własnym podwórku”?

Raporty dotyczące zanieczyszczenia powietrza i smogu w Polsce są zgodne co do tego, jak wielki wpływ na jakość powietrza ma emisja pochodząca z gospodarstw domowych.  Szacuje się, że w domach jednorodzinnych mieszka około 50% Polaków. Jak walczyć ze smogiem, jeśli zaliczasz się do tego grona? Najlepiej eliminując jego przyczynę. 

Wymień system grzewczy

W Polsce wciąż działa około 3 miliony “kopciuchów”, czyli bezklasowych pieców, które emitują nawet do 23 razy więcej pyłów niż nowoczesne rozwiązania niskoemisyjne [6]. Niestety, nowy kocioł do domu i jego wymiana to często bardzo duże koszty. Nowe piece, które spełniają wszystkie niezbędne wymagania dotyczące ekologii, są  bardzo drogie i nie każdego na nie stać. Warto więc zainteresować się  wsparciem, jakie przy wymianie pieców oferuje wiele gmin w Polsce. Mieszkańców Wrocławia zachęcamy do zapoznania się z programami dofinansowania wymienionymi na stronie Zmień Piec

Ociepl dach i ściany 

W walce ze smogiem szczególnie ważnym jest ograniczenie zapotrzebowania budynków na ciepło. Ze źle ocieplonych budynków ciepło ucieka,co sprawia, że wymagają one dogrzewania, w konsekwencji generując większe zużycie paliwa: węgla, gazu, drewna, a w najgorszym przypadku śmieci. Zastosowanie nowoczesnych materiałów termoizolacyjnych pozwoli zmniejszyć energochłonność budynków i radykalnie obniżyć koszty ich utrzymania. Prawidłowo dobrana warstwa ocieplenia pozwala na obniżenie kosztów energii potrzebnej do ogrzania domu nawet o 30 proc.

Wymień okna

W parze z dociepleniem domu powinna iść wymiana okien na bardziej szczelne i o lepszych właściwościach termoizolacyjnych. Dzięki temu ograniczamy straty ciepła, a przez to nie musimy tak dużo grzać, by w domu panowała komfortowa temperatura. 

Zastosuj odnawialne źródła energii

W przypadku posiadania ogrzewania elektrycznego warto zainwestować w montaż kolektorów słonecznych lub paneli fotowoltaicznych. Należy jednak pamiętać, że największą oszczędność i zwrot z tych inwestycji uzyskamy, ograniczając straty ciepła. Najlepiej więc zacząć od prawidłowego ocieplenia domu. 

Walczyć ze smogiem każdy może!

Walczyć ze smogiem można nie tylko na “własnym podwórku”. Niestety do jego powstawania przyczynia się prawie każdy z nas. Jak walczyć ze smogiem, gdy problem, czym palić we własnym piecu, nas nie dotyczy? 

Ogranicz korzystanie z samochodu

Ten podpunkt dotyczy nas wszystkich, niezależnie od tego, czy mieszkamy w bloku w małym miasteczku, domu na wsi czy wieżowcu w metropolii. Jeżeli nie masz możliwości całkowitej rezygnacji z poruszania się samochodem, postaw na metodę małych kroczków. Raz w tygodniu spróbuj pojechać do pracy rowerem lub komunikacją miejską albo przejdź się po zakupy. 

Przykręć grzejnik

Jesienna i zimowa aura zachęcają do ustawienia termostatów na maksymalne grzanie. Czy jednak na pewno potrzebujemy w środku zimy przechadzać się po domu w krótkich spodenkach? Czy nie lepiej włożyć ciepły wełniany sweter i wyciągnąć z szafy zapomniany koc? Może warto przykręcić lekko grzejniki, cieplej się ubrać, zaparzyć gorącą herbatę i przyczynić się do poprawy jakości powietrza, a przy okazji zaoszczędzić na kosztach ogrzewania. 

Zgłoś palenie śmieci

Od 1 listopada 2018 roku Straż Miejska ma uprawnienia by karać mandatem za nieprzestrzeganie postanowień uchwał antysmogowych. Jeśli podejrzewasz, że ktoś w twojej okolicy pali śmieci, zadzwoń do Straży Miejskiej i zawiadom o podejrzeniu popełnienia wykroczenia polegającego na spalaniu odpadów, podając miejsce i czas zdarzenia. [7]

Może macie więcej pomysłów na to, jak walczyć ze smogiem i zachęcić opornych do wymiany starych pieców? Koniecznie podzielcie się nimi w komentarzach?

Źródła:

  1. Smog – definicja 
  2. Ochrona środowiska 2020
  3. Ubóstwo energetyczne
  4. Air pollution fact sheet Poland
  5. Air quality in Europe 2019
  6. Polski Alarm Smogowy
  7. Jak zgłosić palenie śmieci?

Wierzymy, że wiedza inspiruje do działania

Pomóż fundacji Problematy rozwijać projekty edukacyjne i aplikację Rzut Beretem

Sprawdź inne artykuły w tym temacie: Problemy miast

O autorze:

Katarzyna Mamzer

Z wykształcenia biotechnolog, na co dzień zajmuje się bakteriami. W wolnym czasie poznaje inne kraje i kontynenty podróżując lub ucieka w świat fantazji przy kawie i dobrej książce.

0 Comments

Submit a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Pin It on Pinterest

Share This