Komunikacja to podstawa życia w społeczeństwie. Każdy z nas, każdego dnia porozumiewa się z bliskimi, współpracownikami, znajomi i nieznajomymi. To może być ekspedientka w sklepie, osoba w kolejce do lekarza, czy mijający nas rowerzysta. Prawdopodobnie każdy z nas doświadczył sytuacji, kiedy ta „druga strona” ma do nas pretensje. Atakuje nas, wydaje opinię, która w nas uderza lub jest oceniająca. Słowa używane w takich sytuacjach potrafią być wyjątkowo cierpkie, czasami niegrzeczne, a nawet bardzo agresywne. Agresja, najczęściej słowna czyha na nas na każdej płaszczyźnie naszego życia. Może nas spotkać na ulicy, w sklepie, w pracy, w internecie czasem nawet od osób bliskich. Jak reagować na agresję, nie podsycając konfliktu? Postaram się odpowiedzieć na to pytanie w poniższym artykule. 

Czym jest agresja?

W psychologii społecznej agresję definiuje się jako zachowanie ukierunkowane intencjonalnie na zewnątrz lub do wewnątrz, mające na celu spowodowanie szkody fizycznej lub psychicznej [1]. Innymi słowy, agresją jest gwałtowne, napastliwe zachowanie, które powoduje cierpienie ofiary lub destrukcję przedmiotu. 

Jednak nie wszyscy naukowcy zgadzają się co do tej definicji. Nie ma również zgodnego stanowiska odnośnie przyczyn i mechanizmów powstawania zachowań agresywnych. W teoriach psychologii głębi (czyli np. w psychoanalizie, czy psychologii ewolucyjnej) agresja rozumiana jest nie jako zachowanie, ale wrodzony popęd. Według badaczy z tego nurtu wraz z upływem czasu dochodzi do kumulowania się napięcia popędowego, które co pewien czas musi zostać rozładowane w odpowiednim, agresywnym zachowaniu. W swoich badaniach skupiają się oni m.in. na biologicznym podłożu agresji (np. wpływie hormonów, genów, neurotransmiterów i innych czynników biologicznych na zachowania agresywne). [1]

Z kolei zwolennicy teorii frustracji-agresji są zdania, że przyczyną zachowań agresywnych są nieprzyjemne sytuacje i stany – frustracje. Według nich zachowania agresywne są zwykle sprowokowane przez czynniki zewnętrzne, takie jak gniew, lęk, ból, czy nawet nuda. Uznają, że agresja jest instynktowną reakcją na te nieprzyjemne stany. [2]

Agresja w przestrzeni publicznej?

Czy spotkaliście się kiedyś z agresją w przestrzeni publicznej? Byliście świadkiem napaści? A może to wam „puściły nerwy”? Być może większość z was w pierwszym odruchu odpowie, że nie. Przecież prowadzicie zwykłe, spokojne życie i unikacie konfliktów. Zastanówcie się teraz kiedy ostatnio staliście w korku, ktoś zajechał wam drogę, kierowca nie przepuścił was na pasach… Czy nie poczuliście wtedy frustracji? 

Na polskich drogach regularnie przybywa samochodów, to skutkuje większymi korkami oraz problemem z dostępnością miejsc parkingowych. Do tego dochodzą wszechobecne remonty, nierówne drogi, czy źle ustawione światła drogowe. Według raportu Instytutu Gallupa zjawisko agresji drogowej wykazuje tendencję narastającą na całym świecie. Ponad 80% polskich kierowców, przyznaje, że obserwuje agresywne zachowania na drogach przynajmniej raz w tygodniu, a co trzeci przyznaje, że jemu samemu zdarzają się nerwowe  reakcje. [3]

Inną przyczyną narastającej agresji w przestrzeni miejskiej jest wzrost zachowań ksenofobicznych, rasistowskich i homofobicznych. Cudzoziemcy, osoby należące do mniejszości seksualnych, wyróżniające się kolorem skóry, ubiorem czy fryzurą, to właśnie one są najbardziej narażone na atak słowny lub fizyczny w obszarze publicznym. 

Jeszcze innym przykładem agresji w strefie publicznej, jest narastające zjawisko hejtu w internecie. Jest to jedna z form cyberprzemocy obejmująca obrażanie, ośmieszanie, czy poniżanie innych. Takie zachowanie nasilane jest przez poczucie anonimowości w sieci, które pozwala hejterowi na pozornie bezkarne postępowanie. Wskutek tego przejawia on zupełnie inne reakcje niż w kontaktach bezpośrednich. Hejter nie widzi krzywdy, którą wyrządza odbiorcy, często więc nie zdaje sobie sprawy, jak bardzo raniące mogą być jego słowa czy zachowania. [4] 

Jak reagować na agresję?

Jak nie reagować na agresję?

Zanim przejdziemy do tego, jak reagować na agresję, warto dowiedzieć się jak na nią nie reagować. Pierwszą, naturalną, a właściwie biologiczną odpowiedzią na atak jest atak. W momencie, kiedy ktoś zachowuje się wobec nas agresywnie, czujemy zagrożenie. Niestety taka reakcja tylko zaognia sytuację, utrzymuje stan konfliktu i generuje więcej stresu. Dlatego tak ważne jest nauczenie się odpowiedniego sposobu reakcji na agresję, tak żeby jej nie potęgować. 

Jak reagować na agresywne zachowania?

Zaczepki, obraźliwe gesty, agresywne wiadomości w mediach społecznościowych, a czasem przemoc fizyczna — nikt z nas nie chce ich doświadczać. Nie zawsze jednak możemy uniknąć sytuacji konfliktowych, warto więc nauczyć się jak sobie z nimi radzić. 

Oto kilka sposobów na reagowanie w nieprzyjemnych, a niekiedy niebezpiecznych sytuacjach: 

• Reaguj od razu, jak tylko zauważysz pierwsze oznaki złości. Nie pozwól na przekształcenie się gniewu w agresję. Spróbuj dojść do przyczyn agresywnego zachowania i rozładuj konflikt, zanim się zaostrzy.
• Gniew lub agresja jest wymierzona bezpośrednio w Ciebie? W pierwszej kolejności zatroszcz się o siebie i własne granice. Powiedz agresorowi, w jaki sposób to na Ciebie wpływa i zakomunikuj, żeby zaprzestał takiego zachowania.
• Unikaj kontaktu fizycznego, przepychanek i szarpaniny. Zachowaj przestrzeń do oddalenia się i możliwość ucieczki.
• Spróbuj okazać zrozumienie drugiej stronie konfliktu. Jeśli jesteście w bliskich relacjach, zaproponuj, w jaki sposób może w przyszłości się zachować w podobnej sytuacji.
• Jeżeli pomimo Twoich starań agresor wciąż kontynuuje swoje zachowanie, zakończ rozmowę/interakcję.
• W razie potrzeby poproś o wsparcie osoby znajdujące się w najbliższym otoczeniu. Pamiętaj, żeby nie zwracać się do ogółu świadków agresywnej sytuacji, ale do konkretnej osoby. 
• Gdy jesteś świadkiem agresywnej sytuacji, nie koncentruj się na napastniku, ale na ofierze. Okaż jej swoje wsparcie, nie zaogniając konfliktu. 
• Jeśli doświadczasz lub jesteś świadkiem agresji w sieci, nie wdawaj się w dyskusję. Zgłoś to!. Większość mediów społecznościowych korzysta z informacji o  niewłaściwych, nieprawdziwych i krzywdzących postach czy komentarzach i usuwa je lub blokuje użytkowników. Taka reakcja najkrótsza droga do uciszenia internetowego trolla.  
• Pamiętaj, że groźby są czynem karalnym i można je zgłosić jako przestępstwo na policji. 

Niestety nie zawsze jesteśmy w stanie uniknąć sytuacji konfliktowych, ale mam nadzieję, że po lekturze tego artykułu wiesz już, jak reagować na agresję.  A może masz coś do dodania do tej listy?

Źródła:

[1] Agresja – definicja 

[2] Teoria frustracji-agresji – Wikipedia, wolna encyklopedia 

[3] Agresja drogowa – lekceważone niebezpieczeństwo 

[4] Hejt – Wikipedia, wolna encyklopedia